Rekomendacja - świadczenie opieki farmaceutycznej

Przedmiot rekomendacji

Niniejsza opinia dotyczy kwestii omówienia dopuszczalności posługiwania się w relacji apteka – pacjent komunikacją elektroniczną, w postaci wysyłania przez pracowników apteki korespondencji SMS, powiadamiającej pacjenta o:

Dostępności wcześniej zamówionych produktów leczniczych,
Gotowości do obioru wytworzonych leków recepturowych.

Treść rekomendacji

W świetle art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (dalej UPF), apteka jest placówką ochrony zdrowia publicznego, w której osoby uprawnione świadczą w szczególności usługi farmaceutyczne. Natomiast przepis art. 86 ust. 2 UPF definiuje usługi farmaceutyczne, jako:

wydawanie produktów leczniczych i wyrobów medycznych, określonych w odrębnych przepisach;
sporządzanie leków recepturowych, w terminie nie dłuższym niż 48 godzin od złożenia recepty przez pacjenta, a w przypadku recepty na lek recepturowy zawierający środki odurzające lub oznaczonej „wydać natychmiast" - w ciągu 4 godzin;
sporządzenie leków aptecznych;
udzielanie informacji o produktach leczniczych i wyrobach medycznych.

W tym kontekście czynności informowania pacjentów, w drodze korespondencji SMS, o gotowości do odbioru sporządzonego leku recepturowego bądź informowanie o dostarczeniu do apteki zamówionego wcześniej innego produktu leczniczego, traktować należy jako część złożonego procesu udzielania usługi farmaceutycznej. Nie ma zatem przeciwwskazań, wynikających z UPF, do udostępnienia przez aptekę usługi informowania swoich pacjentów o dostępności zamówionych lub sporządzonych produktach leczniczych. Co więcej, udostępnienie takiej usługi przez aptekę należy ocenić za jak najbardziej zasadne, z punktu widzenia prawidłowej opieki farmaceutycznej, albowiem niejednokrotnie dla zdrowia pacjentów decydujący jest czas, w którym będą mogli skorzystać z danego produktu leczniczego (w szczególności - choć niewyłącznie - jeżeli jest to produkt recepturowy, który powinien być sporządzony i wydany w ciągu 4 godzin).

Poza oceną dopuszczalności tego typu usługi, z punktu widzenia przepisów UPF, należy również omówić warunki jej realizacji w kontekście wymagań przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych - RODO). W pierwszej kolejności należy wskazać, iż numer telefonu osoby fizycznej (pacjenta apteki) będzie kwalifikowany jako dana osobowa, w rozumieniu art. 4 pkt 1 RODO. W celu udostępnienia usługi powiadamiania za pośrednictwem SMS, pracownicy danej apteki powinni zapytać pacjenta o zgodę na informowanie go o dostępności danego produktu w ww. sposób. Istotne jest, aby nie budziło wątpliwości, iż pacjent wyrażając zgodę na posługiwanie się jego numerem telefonu, wyraża tą zgodę wyłącznie na posługiwanie się konkretnym numerem telefonu tylko przez pracowników danej apteki i tylko we wspomnianym wyżej celu. Tym samym podstawą legalizującą przetwarzanie danej osobowej w postaci numeru telefonu powinna być świadoma i niewymuszona zgoda osoby, która jest posiadaczem udostępnionego aptece numeru. Podstawą legalizującą będzie zatem treść art. 6 ust. 1 lit. a RODO.

Dowodem na udzielenie przez pacjenta zgody na przetwarzanie jego danej osobowej, w postaci numeru telefonu i wykorzystaniem jej w celu informowania o dostępności poszczególnych produktów, powinno być utrwalone oświadczenie pacjenta. Należy zatem rekomendować, aby w danej aptece prowadzona była ewidencja podpisanych przez pacjentów zgód, na informowanie ich za pośrednictwem danego numeru telefonu, o dostępności danego produktu. Posiadanie dowodu udzielenia tego typu zgody może być istotne dla apteki w sytuacji ewentualnych sporów dotyczących tego, iż informacja o możliwości odbioru danego produktu (np. produktu wstydliwego dla danego pacjenta) została przekazana na numer telefonu, do którego dostęp miało szersze grono osób. Należy zatem rekomendować zbieranie pisemnych zgód, w których pacjent podpisuje oświadczenie precyzujące, w jakich celach będzie wykorzystywany przez aptekę dany numer telefonu. Zgody takie zabezpieczać będą właścicieli aptek przed potencjalnymi procesami o naruszenie dóbr osobistych pacjentów. Z drugiej strony pisemne zgody będą również zabezpieczać interesy pacjentów, albowiem nie będzie kontrowersyjnym, do jakich celów może być użyty numer telefonu, przekazany aptece. Pacjent będzie miał gwarancje, iż jego dane zostaną wykorzystane wyłącznie w celu, na jaki się zgodził, a który udokumentowany jest w treści pisemnej zgody. System KS-AOW jest odpowiednio przygotowany do rejestracji faktu wyrażenia zgody przez pacjenta.

Niniejsze rozważania nie dotyczą sytuacji wykorzystania komunikacji elektronicznej pomiędzy apteką i jej pacjentami w celach innych, aniżeli udzielanie usługi farmaceutycznej (wykonywanie opieki farmaceutycznej nad pacjentem). Należy mieć świadomość, iż ewentualne wykorzystanie numerów telefonów pacjentów do celów innych, aniżeli udzielenie usługi farmaceutycznej, wiązać się będzie z obowiązkiem uczynienia zadość dodatkowym (nie opisanym w niniejszej rekomendacji) obowiązkom prawnym.

Warto również wspomnieć, iż każdego administratora danych osobowych (a takim administratorem jest z mocy prawa podmiot prowadzący aptekę) obowiązują przepisy RODO, które nakładają na administratorów danych szereg obowiązków, związanych w szczególności z dokonaniem szacowania ryzyk związanych z przetwarzaniem danych osobowych oraz ich zabezpieczeniem, a także koniecznością wykonania obowiązków informacyjnych. Więcej szczegółów na ten temat znajduje się tutaj.

Zastrzeżenie

Powyższa rekomendacja nie stanowi wiążącej wykładni przepisów prawa. Stanowi ona wskazówkę dla osób poszukujących informacji w przedmiocie możliwych zastosowań form komunikacji elektronicznej w relacjach apteki z jej pacjentami. Rekomendacja znajduje potwierdzenie w cytowanych w niej przepisach, niemniej KAMSOFT S.A. nie zapewnia, iż treść rekomendacji będzie zbieżna z ocenami organów stosujących prawo na terenie RP.