Dlaczego nowe technologie niszczą psychikę dzieci?

 

Dlaczego nowe technologie niszczą psychikę dzieci?

 

AGNIESZKA GOLEC
KAMSOFT S.A.

 

Za nami kolejne Święta i wielu rodziców zmierzyło się z dylematem, jaki prezent kupić dziecku na gwiazdkę. W niejednym domu, niejedna mama pytając swoją kilkuletnią pociechę, co chce dostać pod choinkę, zapewne usłyszała: „Tablet albo telefon, ale taki wypasiony, jak mają inne dzieci”.

W dzień Wigilijny w wielu domach dzieci pod choinką znalazły tablety lub telefony ku uciesze wszystkich domowników. Ale czy na pewno? Czy przypadkiem nie otworzyliśmy przysłowiowej „puszki Pandory”? Najprawdopodobniej tak się stało. W tej chwili, gdy dziecko dotknęło własnego tabletu, zaczął się bardzo szkodliwy proces, chyba jeden z najgroźniejszych w naszej cywilizacji, czyli niekontrolowane zawładnięcie umysłem dziecka, prowadzące do niekontrolowanego rozwoju osobowości. Niedawno prasa podała informację o 12-latku, który zranił nożem rodziców, ponieważ zabrali mu telefon. Ilu już jest takich 12-latków na świecie, dokładnie nie wiadomo, ale liczba rośnie.

Powszechne prawdy głoszą, że wszytko jest dla ludzi, jeżeli używane jest świadomie i z rozwagą, czego kilkuletnie dziecko jeszcze nie potrafi.

 

Gdzie leży istota zagrożenia?

Człowiek to istota cybernetyczna, zoptymalizowana przez naturę pod kątem minimalizacji wydatku energetycznego. Dlatego człowiek, niezależnie od wieku, dążąc do wybranego celu, chce ten cel osiągnąć najmniejszym wysiłkiem. Przykładami można sypać jak z rękawa:

1. Kiedyś człowiek pierwotny biegał kilometrami za zwierzyną, a kiedy już coś ogromnym wysiłkiem upolował, to szanował pożywienie, bo znał koszt pozyskania. Dzisiaj jedzenia mamy pełne sklepy, po które nie biegniemy, lecz jedziemy samochodem. Kupujemy pełne wózki jedzenia, bo jest tanio, a jak się zbliża koniec okresu ważności, wyrzucamy, bo jest tanio. Efekt? Nie ma poszanowania dla „chleba”, więc przy okazji tanim kosztem tyjemy, co szczególnie widać po współczesnych dzieciach.

2. Jeszcze kilkanaście lat temu napisanie i wysłanie listu wiązało się z pójściem na pocztę, co było istotnym wysiłkiem energetycznym i czasowym. Wysłanie każdego listu było przemyślane. Dzisiaj w dobie Internetu piszemy szybko i bezmyślnie, wysyłając zza biurka w wiele miejsc na raz, bo jest wygodnie, szybko i tanio. Efekt? Dzieci nie umieją układać zdań, a liczba błędów ortograficznych rośnie jak lawina.

3. Nie tak dawno ludzie czerpali wiedzę głównie z książek, po które trzeba było pójść do biblioteki. Książki się szanowało, a mycie rąk przed czytaniem było rutyną. Książki „ładowało się” do głowy, bo w głowie łatwiej i szybciej odnajdywało się potrzebne informacje, niż w rzędach książek ustawionych na półkach. Pisanie po książce było wręcz barbarzyństwem. Dzisiaj nie ma sensu męczyć się z czytaniem obszernych książek, bo wszystko jest już streszczone i omówione w tablecie. Nie ma sensu również pisać, wystarczy zrobić „kopiuj-wklej”, albo użyć „emotikony”. Czy wracamy do pisma obrazkowego i jaskiń? Efekt? Dzieci mają coraz mniej w głowie, pomimo że są coraz bardziej inteligentne.

Kiedyś byłam uczestnikiem konkursu wiedzy ogólnej o świecie dla dzieci z kilku krajów Europy. Wygrali bezapelacyjnie Polacy, bo mieli najwięcej w głowach. Niemieckie dzieci nie wiedziały o Hitlerze, włoskie o Hannibalu, a francuskie o rewolucji francuskiej.

Kiedyś zapytałam 10-latka.

– Umiesz już mnożyć?

– Tak.

– To ile jest pięć razy pięć?

– A gdzie jest kalkulator? – zapytał.

Nowoczesne technologie są dla ludzi, ale trzeba ich używać z rozwagą. Im nowocześniejsza technologia, tym wyżej odrywamy się od przyrody, a kiedy technologii zabraknie, tym boleśniej spadamy. Człowiek dorosły zdaje sobie z tego sprawę i odpowiednio się zabezpiecza, ale dziecko nie.

Zachowania rodziców w statystykach Dostępne powszechnie statystyki potwierdzają podane wyżej przykłady. Według raportu „Polska.Jest.Mobi 2018”, 64% Polaków w wieku 15+ korzysta ze smartfonów, a 13% z tabletów, co przekłada się na 20,93 mln smartfonów i 4,25 mln tabletów. Kupujemy dzieciom elektroniczne gadżety, bo są tanie i nas stać, a poza tym nasze dzieci nie mogą być gorsze od dzieci sąsiadów.

Z badań przeprowadzonych kilka lat temu przez Research.NK na grupie 402 rodziców dzieci w wieku 1–10 lat, aż 70% rodziców, dając swoim pociechom urządzenie mobilne, chce, aby dobrze się bawiły. Wprawdzie co drugi rodzic udostępnia swojemu dziecku telefon lub tablet w celach edukacyjnych, ale nie kontroluje w czym się dziecko „edukuje”.

W 2015 roku Fundacja Dzieci Niczyje przeprowadziła badania, aby sprawdzić, jaka jest skala korzystania z tabletów i smartfonów przez dzieci w Polsce. Wynik? Niemal co trzecie roczne dziecko miało już doświadczenie z urządzeniem mobilnym [1].

Inne wyniki:

  • 64% dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat korzysta z urządzeń mobilnych, przy czym 25% codziennie;
  • 26% dzieci posiada własne urządzenie mobilne (prawie 40% dzieci w wieku 5–6 lat i 25% dzieci w wieku 3–4 lata);
  • 79% dzieci ogląda filmy, a 62% gra na smartfonie lub tablecie;
  • 63% dzieci zdarzyło się bawić smartfonem lub tabletem bez konkretnego celu;
  • 69% rodziców udostępnia dzieciom urządzenia mobilne, kiedy muszą zająć się własnymi sprawami;
  • 49% rodziców stosuje to jako rodzaj nagrody dla dziecka [1] (źródło: www.zdrowie. pap.pl).

 

Skutki niewłaściwej elektronizacji życia

Korzystajmy i udostępniajmy dzieciom nowoczesne technologie, ale z rozwagą, aby nie doprowadzić do wypaczenia idei. Dzieci, które nadużywają urządzeń mobilnych mają problemy z mówieniem. Udowodnili to naukowcy z kanadyjskiego The Hospital for Sick Children (SickKids) w Toronto. W badaniu wzięło udział 894 dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. W trakcie obserwacji badacze ustalili, że im więcej czasu dziecko spędzało z urządzeniem, tym większe było ryzyko opóźnień w rozwoju mowy.

Dzieci osaczone elektroniką słabiej sobie radzą z pracami plastycznymi, ponieważ zbyt wczesny dostęp dzieci do technologii i urządzeń elektronicznych obniża sprawność manualną. Maluchy nadużywające ekranów dotykowych mają nieodpowiednio rozwinięte mięśnie dłoni. Lindsay Marzoli z ośrodka naukowo-terapeutycznego w Maryland informuje, że do jej placówki coraz częściej trafiają dzieci, wykazujące spowolniony rozwój motoryczny lub zmniejszoną siłę mięśni w kluczowych obszarach dłoni.

Przez niewłaściwe gry komputerowe dzieci stają się bardziej nerwowe i agresywne, wszystko za sprawą ilości bodźców, jakie dostarcza nadmierne korzystanie z telefonu czy tabletu. Współczesne dzieci nie potrafią radzić sobie z emocjami, ponieważ rodzice, kiedy dziecko płacze, na uspokojenie dają mu urządzenie mobilne. Nie bez powodu smartfony nazywane są „smoczkiem XXI wieku”.

Człowiek jest stworzony do ruchu. Czas spędzony przed ekranem tabletu, smartfona, czy telewizora zwykle jest kosztem czasu, jaki dziecko powinno poświęcić na ruch. Tylko 20 proc. dzieci w Polsce spełnia kryteria Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące codziennej aktywności fizycznej, która powinna trwać co najmniej godzinę – podają międzynarodowe badania pt. Global Matrix 3.0 [2]. Brak aktywności fizycznej zwiększa ryzyko wystąpienia chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzycy typu 2, chorób układu krążenia czy otyłości.

Wśród dzieci i młodzieży następuje zmiana przewidywalnych wcześniej wzorców zachowań – wynika z eksperymentu przeprowadzonego przez Uniwersytet w Buffalo. Według naukowców młodzi ludzie wykazują większe zainteresowanie możliwością korzystania ze swoich smartfonów niż dostępem do jedzenia, co oczywiście może mieć fatalne skutki dla zdrowia.

U dzieci pochłoniętych grami komputerowymi pojawiają się problemy z koncentracją oraz kreatywnością. Kiedyś dzieci z własnej inicjatywy wymyślały śmieszne zabawy i miały mnóstwo pomysłów na spędzenie wolnego czasu, a teraz całą kreatywność zabiera tablet. Dziecko jest stworzone do kreatywności, ponieważ nie jest jeszcze obciążone rzeczywistością. Kiedy jednak dajemy mu telefon lub tablet z gotowymi rozwiązaniami, które dzieci wykorzystują odtwórczo – zabijana jest kreatywność.

Nowe technologie inicjują nowe choroby psychiczne, jak, np. FOMO. Choroba FOMO (ang. Fear of missing out) to strach przed tym, że coś ważnego nas ominie. Nawet my dorośli idziemy spać z telefonem, a nóż ktoś ważny zadzwoni. Zjawisko FOMO dotyczy głównie młodzieży. Osoby z FOMO są rozdrażnione, kiedy nie są podłączone do Internetu. Uspokajają się dopiero wówczas, kiedy sprawdzą powiadomienia w mediach społecznościowych, wrzucą do sieci informację o tym, co jedli na śniadanie, gdzie będę spędzać weekend, itp. Internet powoli staje się drugim powietrzem, bez którego nie da się żyć.

Inny problem, tym razem fizyczny, to garb na plecach. Problem prowadzi do wad postawy i coraz częściej dotyka młodych ludzi z powodu pochylonej pozycji podczas korzystania z urządzeń mobilnych. Mamy do czynienia z tzw. „pokoleniem pochylonych głów”. „W Szwecji w 2012 r. sprawdzano jak pisanie SMSów wpływa na zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym młodych ludzi. Przebadano osoby w wieku od 15 do 24 lat. Okazało się, że 82 proc. z nich miało smartfony. Badacze stwierdzili, że problem z używaniem smartfonów polega na tym, że korzystanie z nich wymusza złą pozycję ciała. Ponieważ ekran i przyciski znajdują się na tej samej płaszczyźnie, automatycznie wielu z nas trzyma telefon na wysokości brzucha i wtedy mocno pochyla szyję, by przeczytać tekst na ekranie” (źródło: www.zdrowie.pap.pl).

 

Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki (źródło: www.zdrowie.pap.pl)

 

Czy nie ma dobrych stron  nowych technologii?

Ależ są i jest ich bardzo dużo, jednak należy je właściwie wyselekcjonować do wieku dziecka, czyli właściwie oddzielić ziarno od plew. Tablety, czy telefony mogą stanowić nieocenioną pomoc w wychowaniu i nauczaniu dzieci. W sklepach z aplikacjami można coraz częściej znaleźć ciekawe i wartościowe aplikacje, które są przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym oraz szkolnym. Korzystanie z niektórych aplikacji może przyczynić się do poprawy zdolności poznawczych, czy językowych wśród dzieci. Jedyny problem to dokonać właściwego wyboru.

Dziecko będące na bieżąco z nowymi technologiami lepiej znajduje kontakt ze współczesnym otoczeniem i rówieśnikami. Nowoczesne technologie są już codziennością w szkołach, urzędach, placówkach medycznych. Świat jest dziś „e” i nic nie wskazuje na to, że się to zmieni. Ważne, aby nie przesadzić i nie wypaczyć dziecku natury świata. Dziecko, które mówi do ojca „jak nie masz pieniędzy, to weź z bankomatu” już ma wypaczoną rzeczywistość. Nowe technologie pozwalają dorosłym na lepsze zarządzanie czasem, którego notorycznie brakuje i brakowało będzie jeszcze więcej. W sytuacjach, kiedy niezbędnie potrzebujemy czasu na pilne sprawy, zajmujemy dziecko telefonem lub tabletem. Ważne jednak, abyśmy realizując swoje zadania mieli pełen kontakt z dzieckiem i kontrolę nad tym, czym się zajmuje.

Jak się praktycznie zabrać do tematu?

Nowe technologie są wszędzie, ale jeszcze nie eksplodowały pomimo, że powszechnie mówimy o rewolucji informacyjnej. Prawdziwa rewolucja informatyczna i informacyjna będzie wtedy, kiedy pojawią się inteligentne roboty zastępujące człowieka. Wtedy rozpocznie się prawdziwa rywalizacja człowiek maszyna i walka o przetrwanie. Mamy jeszcze kilkanaście lat, aby przygotować dzieci do tej nieubłaganie nadchodzącej rewolucji. Im lepiej to zrobimy, tym dłużej przetrwają, chociaż ostatecznie i tak padną pod ciosami szybszych, wydajniejszych i bardziej odpornych na stres robotów. Wtedy przyjdzie nam nauczyć dzieci jednej prostej czynności, jak w kulminacyjnym momencie wyciągnąć wtyczkę i odciąć robotowi zasilanie. Nie chce dalej szerzyć katastroficznych wizji, więc przejdźmy do rzeczy.

Oto kilka wybranych porad:

  1. Od nowoczesnych technologii nie da się uciec, dlatego tak utrzymuj więź z dzieckiem przez relacje rodzinne, aby w sposób niekontrolowany, nie uciekło w świat wirtualny, bo tam już go nie znajdziesz.
  2. Dając dziecku nowe technologie, na początku pracuj razem z nim pokazując mu dobre, ale i złe strony. Po jakimś czasie dziecko nauczy się wartościować dobro i zło, wtedy możesz zmniejszyć kontrolę rodzicielską, budując więzi rodzinne oparte na zaufaniu. Im młodsze dziecko, tym więcej z nim przebywaj dając mu nowe technologie.
  3. Dając dziecku smartfon lub tablet, zawsze wybieraj odpowiednie treści do wieku i dozuj dziecku czas, jaki poświęca przed ekranem.
  4. ablet nie jest celem życia, dlatego po zabawie z tabletem, której towarzyszy bezruch, jak najczęściej i jak najdłużej spędzaj z dzieckiem czas na świeżym powietrzu.
  5. Pamiętaj, aby wykonywać z dzieckiem jak najwięcej prac plastycznych i manualnych, ponieważ tablet wypacza naturalną motorykę i upośledza dziecko ruchowo.
  6. Czytaj dziecku dużo i ucz czytać, ale z książek, bowiem czytanie książek pobudza wyobraźnię i twórcze myślenie. Gotowa papka intelektualna podana na ekranie, podaje gotowe rozwiązana, nie zawsze zgodne z procesem wychowawczym.
  7. Słuchaj, co dziecko do Ciebie mówi i naucz się rozpoznawać jego potrzeby. Szczególnie zadbaj o to, aby uczyło się wartościować i selekcjonować informację jaka do niego dociera.
  8. Regularnie przeglądaj portal OSOZ (www.osoz.pl) i Warstwę Zdrowotną „Relacje w Rodzinie”, gdzie sukcesywnie będą się pojawiać serwisy wspomagające budowanie więzi pomiędzy dziećmi i rodzicami.

 

Podsumowanie 

Nowe technologie coraz bardziej będą zawłaszczać nasz czas i nasze życie, dla tego mogą stanowić źródło zagrożenia, o czym wspomniano w tekście. Należy więc nauczyć się oddzielać negatywne technologie informacyjne (głównie programy), które nastawione są na destrukcję umysłu dziecka. Takich programów jest wiele, jak wielu jest szaleńców, którzy chcą popsuć świat.

 

1) Badanie zlecone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę (wtedy Fundacja Dzieci Niczyje) wykonane przez Millward Brown S.A. w 2015 na ogólnopolskiej próbie rodziców dzieci w wieku od 6 miesięcy do 6,5 lat (N=1011). Źródło: www. zdrowie.pap.pl

2) Badanie zostało wykonane wśród dzieci i młodzieży w wieku od 5. do 17 roku życia z inicjatywy organizacji Active Healthy Kids Global Alliance (AHKGA), która łączy naukowców, ekspertów ds. zdrowia i z innych dziedzin, działających na rzecz poprawy aktywności fizycznej najmłodszych.